«Прывезлі ў Фрунзенскае РУУС, там уся спартзала была ў мачы, крыві і фекаліях»
Ахвяры катаванняў беларускіх сілавікоў звяртаюцца па дапамогу ў праваахоўныя органы краін ЕС. Па некалькіх заявах праводзяцца праверкі ў Літве. Літоўскіх паліцэйскіх апавяданні пацярпелых прыводзяць у шок, піша DW.
У Беларусі за паўгода з пачатку пратэстаў не заведзена ніводнай крымінальнай справы аб гвалце ў адносінах да дэманстрантаў, нягледзячы на тое, што, паводле афіцыйных даных, у Следчы камітэт РБ паступіла каля 1800 падобных заяваў. Між тым некаторыя пацярпелыя скарысталіся магчымасцю расследавання злачынстваў у рамках універсальнай юрысдыкцыі і звярнуліся ў праваахоўныя органы краін ЕС.
Ці дапаможа Літва пацярпелым беларусам?
Літва стала першай краінай, у якой пачалі расследаванне супраць беларускіх сілавікоў у межах універсальнай юрысдыкцыі. "Сапраўды, вядзецца расследаванне, і на дадзены момант (на 9 лютага 2021 года. — Рэд.) чатыры чалавекі прызнаныя пацярпелымі, але іх колькасць можа змяніцца", — распавяла DW кіраўніца аддзела камунікацый Генеральнай пракуратуры Літвы Алена Марцінаніене. Ад іншых каментароў прадстаўнік ведамства ўстрымалася.
"Беларус Максім Харошын прайшоў праз катаванні і адседзеў за тое, што проста раздаваў кветкі на мірных акцыях пратэсту. Ён прыехаў у Вільню, мы (штаб экс-кандыдата ў прэзідэнты Святланы Ціханоўскай. — Рэд.) сустрэліся і вырашылі дапамагчы яму падаць дакументы ў пракуратуру. Мы хочам, каб людзі ведалі, што рабіць, куды звяртацца ў такіх выпадках", — адзначае саветнік Святланы Ціханоўскай Аляксандр Дабравольскі.
Паводле яго слоў, у Літве былі падобныя справы ў дачыненні да тых, хто хаваўся ад следства пасля падзей 1991 года ў Вільні. "Пры адсутнасці абвінавачаных былі сабраныя доказы, вынесеныя прысуды, — кажа Дабравольскі. — У Літве ёсць дакладнае апісанне сітуацыі ў Крымінальным кодэксе. Таксама ёсць палітычная воля — праваахоўныя органы праводзяць расследаванні, нягледзячы на магчымыя міжнародныя канфлікты".
Беларусы скардзяцца на катаванні
7 лютага першая заява была пададзена ў Цэнтральнае ўпраўленне па барацьбе з арганізаванай злачыннасцю Чэхіі. Як паведаміў "Радыё Свабода" адвакат Аляксей Крэнке, беларус абвінавачвае АМАП у Гродне ў катаваннях у жніўні 2020 года, ідэнтыфікаваныя канкрэтныя людзі.
Рыхтуюцца дакументы і ў праваахоўныя органы Польшчы. "Думаю, у бліжэйшыя два месяцы будзе некалькі дзясяткаў падобных заяў, расследаванні пачнуцца і ў іншых краінах. Трэба разумець, што ў большасці дзяржаў няма падобнай прававой практыкі, але гэта прадугледжана ў іх Крымінальных кодэксах, а таксама канвенцыяй супраць катаванняў, імплементаванай у нацыянальнае заканадаўства", — кажа Аляксандр Дабравольскі. Ён упэўнены, што следства вызначыць многіх выканаўцаў злачынстваў і тых, хто аддаваў загады. І паколькі катаванні — не палітычнае пытанне, ніхто не зможа спыніць вышук падазраваных праз Інтэрпол: "Вынікам, вядома, павінна стаць расследаванне і суды над гэтымі людзьмі ў Беларусі, але нават калі пакуль гэтага не будзе, яны не змогуць выехаць ні ў якую-то іншую краіну без рызыкі быць арыштаванымі".
Літоўская паліцыя ў шоку ад апавяданняў беларусаў?
Сярод тых, хто падаў заяву аб катаваннях беларускіх сілавікоў — грамадзянка Літвы беларускага паходжання Марыя Матусевіч: "Мае паказанні запісвалі шэсць гадзін. Мне падалося, літоўская паліцыя была ў шоку ад пачутага".
Матусевіч затрымалі ў Мінску ноччу 11 жніўня. "Як толькі дзверы мікрааўтобуса зачыніліся, амапаўцы пачалі нас біць. Мяне не чапалі, пакуль не ўзгадалі, што я грамадзянка Літвы. Потым прывезлі ў Фрунзенскае РУУС, там уся спартзала была ў мачы, крыві і фекаліях. У іх была катавальная ў ціры, туды заводзілі 6-7 хлопцаў і білі па 15-30 хвілін, дзяўчат вадзілі ў цір на допыт, каб мы ламаліся", — успамінае Матусевіч.
Пасля РУУС, ужо ў сярэдзіне дня, яе адправілі ў ЦІП на Акрэсціна, там да позняга вечара трымалі спачатку на вуліцы, затым у шпацырным дворыку, яшчэ некалькі гадзін у чатырохмеснай камеры, дзе было каля 60 чалавек. Адпусцілі ў ноч на 13 жніўня, без пратаколу — суда не было.
У канцы кастрычніка Матусевіч паехала ў Літву. Яна адзначае, што больш за два месяцы не было ніякіх позваў, толькі ў снежні прыйшоў ліст пра тое, што ёй анулююць від на жыхарства ў Беларусі. Таксама высветлілася, што Матусевіч аштрафавалі на 20 базавых велічыняў (каля 180 еўра) і забаранілі ўезд у краіну на пяць гадоў. Дзяўчына збірае грошы на адваката, каб даказаць незаконнасць дадзенага рашэння.