Шэсць сцэнароў развіцця падзей у Беларусі ад дарадцы Ціханоўскай

Аляксандр Дабравольскі прадставіў магчымыя сцэнары развіцця сітуацыі ў Беларусі і ўдзел у іх Ціханоўскай.

Беларусь знаходзіцца ў сітуацыі вострага палітычнага крызісу, які паўстаў пасля таго, як былы прэзідэнт краіны Аляксандр Лукашэнка прайграў выбары, але вырашыў застацца ва ўладзе, сфальсіфікаваўшы вынікі галасавання. Па шматлікіх сведчаннях, выбары выйграла Святлана Ціханоўская, і ў гэтым не сумняваецца большасць грамадзян Беларусі.

Адразу пасля выбараў пачаліся масавыя акцыі пратэсту, якія працягваюцца ўжо амаль чатыры месяцы. Пратэстоўцы патрабуюць спынення рэпрэсій, вызвалення палітвязняў і правядзення новых сумленных выбараў. Міжнародная супольнасць у сваёй пераважнай большасці не прызнала Лукашэнку абраным прэзідэнтам, пры гэтым вядучыя краіны свету фактычна прызнаюць пераможцай выбараў Святлану Ціханоўскую, з якой праводзяцца сустрэчы на вышэйшым узроўні.

Святлана Ціханоўская з самага пачатку прапанавала перамовы і ініцыявала для гэтага стварэнне Каардынацыйнай рады. Аляксандр Лукашэнка на перамовы з Каардынацыйным саветам ісці не хоча і пераследуе яго членаў. Як альтэрнатыву перамовам Лукашэнка прапануе правядзенне канстытуцыйнай рэформы ў нявызначаныя тэрміны, праект змены Канстытуцыі таксама не прад'яўлены грамадству. Пратэстоўцы ўспрымаюць гэта як падман і спробу цягнуць час. У краіне ідуць масавыя рэпрэсіі супраць пратэстоўцаў.

У гэтай сітуацыі падзеі могуць развівацца па некалькіх сцэнарах:

1. Новыя выбары ў выніку перамоваў.

Варыянт 1.1. Лукашэнка прымае рашэнне аб гатоўнасці да перамоваў. Ён прызначае перамоўную групу. З боку пратэстоўцаў у перамовах прымае ўдзел перамоўная група, прызначаная Святланай Ціханоўскай, група супрацоўнічае з Каардынацыйным саветам.

Варыянт 1.2. Група людзей, якія прадстаўляюць інтарэсы ранейшай улады, прымае рашэнне аб уступленні ў перамовы. Яны фармуюць перамоўную групу. З боку пратэстоўцаў у перамовах прымае ўдзел перамоўная група, прызначаная Святланай Ціханоўскай, група супрацоўнічае з Каардынацыйным саветам.

Прадмет перамоў-правядзенне новых выбараў і парадак дзеянняў у пераходны перыяд. Магчыма абмеркаванне парадку дзеянняў у перыяд да ўступлення ў паўнамоцтвы зноў абраных органаў улады.

Тэмы перамоваў:

Хто праводзіць выбары, як фармуюцца выбарчыя камісіі?

У якой чарговасці праводзяцца выбары ў розныя органы ўлады (прэзідэнцкія, парламенцкія, мясцовыя)?

Па якому заканадаўству праводзяцца выбары?

Як узгадняецца і прымаецца новая Канстытуцыя?

Як забяспечваецца кіраванне краінай у перыяд да ўступлення ў паўнамоцтвы зноў абраных органаў улады?

Як забяспечваецца стабільнасць эканомікі ў пераходны перыяд?

Як забяспечваецца выкананне дамоўленасцяў, дасягнутых у выніку перамоваў?

Якія гарантыі даюцца прадстаўнікам ранейшай улады наўзамен на вызваленне палітвязняў, адмову ад прымянення гвалту і на згоду выконваць дасягнутыя на перамовах дамоўленасці?

2. Новыя выбары ў выніку таго, што пасада прэзідэнта становіцца вакантнай.

Варыянт 2.1. Былы прэзідэнт пакідае краіну.

Варыянт 2.2. Былы прэзыдэнт падае ў адстаўку. Магчымае следства — перацяканне сітуацыі ў варыянт 1.1.

Варыянт 2.3. Былы прэзідэнт падвяргаецца арышту.

Магчымыя дзеянні:

1. Склікаецца круглы стол для прыняцця ўзгодненых рашэнняў аб парадку правядзення выбараў. У круглым стале прымаюць удзел прадстаўнікі ўрада з аднаго боку і Святланы Ціханоўскай і Каардынацыйнай рады з другога боку. Магчымае следства — перацяканне ў варыянт 1.2.

2. Святлана Ціханоўская ўступае на пасаду выконваючай абавязкі прэзідэнта і арганізуе выбары. Пры гэтым павінны быць вырашаны пытанні, пералічаныя як тэмы для перамоў у сцэнары 1.

3. Узмацненне жорсткасці рэжыму, масавыя рэпрэсіі, магчымае ўвядзенне надзвычайнага або ваеннага становішча.

Прымаецца ўказ прэзідэнта аб надзвычайным ці ваенным становішчы, уводзіцца каменданцкая гадзіна на частцы тэрыторыі краіны, зачыняюцца мяжы, абмяжоўваецца перамяшчэнне па тэрыторыі краіны, дзясяткі тысяч чалавек у зняволенні, апазіцыя пераходзіць у падполле. Фармуецца Рух Супраціву.

Следства: Лукашэнка застаецца ва ўладзе на некаторы перыяд, але адсутнасць яго легітымнасці і дэфіцыт рэсурсаў для існавання рэжыму скарачаюць гэты перыяд. Сцэнар становіцца няўстойлівым, ёсць тэндэнцыя перацякання яго ў сцэнар 1 або 2.

Павысіць устойлівасць, хоць і не на доўгі перыяд, можа масіраваная знешняя фінансавая падсілкоўванне рэжыму, якое можа паступіць толькі з Расіі. Сама такая падтрымка будзе для Расіі сур'ёзнай праблемай. Будуць больш жорсткімі санкцыі супраць кіраўніцтва Беларусі і Расеі. Сцэнар так ці інакш будзе мець тэндэнцыю перацякаць у сцэнар 1 або 2.

4. Спробы з боку Лукашэнкі зацягнуць час з абяцаннем канстытуцыйнай рэформы ў надзеі, што пратэсты сціхнуць.

Праводзіцца Усебеларускі народны сход (якое з'яўляецца неканстытуцыйным органам). На сходзе прымаецца праект змены Канстытуцыі (хутчэй за ўсё, без канкрэтнага зместу і без канкрэтных тэрмінаў рэалізацыі). Нягледзячы на магчымае зацягванне часу, Лукашэнка ў гэтай сітуацыі застаецца нелегітымным, на грамадскую падтрымку ён разлічваць не зможа. Крызіс дзяржаўнага кіравання і эканамічны крызіс будуць узмацняцца. Акцыі пратэсту будуць працягвацца, набываючы новыя формы. Будуць расці і ўмацоўвацца новыя грамадскія структуры супраціву, ад незалежных прафсаюзаў да мясцовых ініцыятыў.

Абвяшчэнне новых прэзідэнцкіх выбараў вясной 2021 года магло б змякчыць сітуацыю і аслабіць пратэсты, але Лукашэнка наўрад ці на гэта пойдзе. Зацягванне ж цяперашняй нявызначанай сітуацыі не можа працягвацца бясконца. Калі не будзе прыкмет пераменаў, абвастрэнне крызісу магчыма ў любы момант.

Вельмі малаверагодна, што ўдасца захаваць кіравальнасць да вясны 2021 года. Верагоднасць пратрымацца да восені і зусім блізкая да нуля. Гэты сцэнар няўстойлівы і будзе мець тэндэнцыю да перацякання ў сцэнары 1, 2 або 3 (які таксама няўстойлівы).

5. Увядзенне ў Беларусь расейскіх вайскоўцаў і паліцэйскіх фарміраванняў.

Варыянт 5.1. Інкарпарацыя Беларусі ў склад Расеі. У гэтым выпадку ў Расеі хопіць рэсурсаў на ўтрыманне рэжыму на даволі доўгі час, але санкцыі, вялікая нагрузка на эканоміку і ўнутраныя хваляванні прывядуць да нестабільнасці сітуацыі ў Расеі.

Варыянт 5.2. Інкарпарацыі не будзе. Пры гэтым наступствы будуць блізкімі да варыянту 5.1.

Расея ўводзіць войскі і паліцэйскія сілы, спасылаючыся на абавязанні ў рамках АДКБ і\або просьбу кіраўніцтва Беларусі. Лукашэнка альбо адхіляецца ад пасады, альбо пазбаўляецца рэальнай улады.

Адбываецца раскол у сілавых структурах. Фармуецца Рух Супраціву. Пачынаюцца масавыя пратэсты, з'яўляюцца ачагі ўзброеных сутыкненняў. Уводзяцца жорсткія санкцыі супраць кіраўніцтва Беларусі і Расеі. Пагражае адключэнне ад SWIFT. У Расіі пачынаюцца хваляванні. У Расіі дастаткова рэсурсаў на падтрыманне сітуацыі на працягу некалькіх гадоў. Аднак сітуацыя становіцца нестабільнай. Будуць тэндэнцыі перацякання сцэнара ў сцэнар 1 або 2. Пры гэтым грамадскія настроі прывядуць да з'яўлення масавага антырасейскага руху. Стасункі з Расеяй будуць безнадзейна сапсаваныя.

6. Наменклатурны або ваенны пераварот. Адхіленне Лукашэнкі ад улады.

Варыянт 6.1. Наменклатурны пераварот. Група высокапастаўленых чыноўнікаў Лукашэнка адхіляе ад улады. Следства: перацяканне ў сцэнар 2.

Варыянт 6.2. Ваенны пераварот. Падраздзяленні сілавых структур бяруць пад кантроль сітуацыю, нейтралізуюць рэпрэсіўныя падраздзяленні і адхіляюць Лукашэнку ад улады. Следства:

1. Перацяканне ў сцэнар 2.

2. Перыяд ваеннага становішча, затым перацяканне ў сцэнар 2.

Аналіз вышэйпералічаных сцэнарыяў паказвае, што толькі два з іх устойлівыя і могуць мець стабільныя наступствы. Гэта Сцэнары 1 і 2. Вынікам рэалізацыі гэтых сцэнараў з'яўляецца дазвол базавага супярэчнасці (Народ Лукашэнка адмовіў у даверы і патрабуе яго сыходу, але Лукашэнка адмаўляецца сыходзіць).

Абвяшчэнне новых выбараў пераарыентуе ўвагу грамадства на выбарчую кампанію, прычына для пратэстаў знікне. Калі грамадзтва ўспрыме новыя выбары як свабодныя і справядлівыя, будуць створаны ўмовы для развіцця краіны без сур'ёзных унутраных канфліктаў на працягу як мінімум некалькіх гадоў. Калі выбары будуць зноў сфальсіфікаваныя, сітуацыя ў краіне застанецца нестабільнай.

Сцэнары 3, 4, 5 і 6 нестабільныя па некалькіх прычынах. Адна з прычын складаецца ў тым, што ўлада застанецца нелегітымнай і не будзе мець падтрымкі грамадства. Другая прычына заключаецца ў тым, што для падтрымання мінімальнай стабільнасці спатрэбіцца занадта шмат рэсурсаў, якіх у цяперашняй улады не хопіць надоўга. Калі ўмяшаецца Расея, рэсурсаў будзе больш, але і яны не бясконцыя. Да таго ж у такой сітуацыі непазбежная дэстабілізацыя сітуацыі ў самой Расеі. Трэцяя прычына-непазбежны эканамічны крызіс з-за ўнутраных (супраціў насельніцтва) і знешніх прычын (санкцыі, міжнародная ізаляцыя). Па гэтых і іншых прычынах сцэнары 3, 4, 5 і 6 будуць мець тэндэнцыю да перацякання ў сцэнары 1 і 2.

Офіс Святланы Ціханоўскай распрацаваў канцэпцыю правядзення новых выбараў і праект канстытуцыйнай рэформы, якая будзе праведзеная пасля сыходу Лукашэнкі. У бліжэйшы час абодва праекта будуць апублікаваныя.