Эдвард Радзінскі: «Ліміт рэвалюцый у Расіі вычарпаны»

Эдвард Радзінскі, вядомы расійскі драматург і пісьменнік, аўтар знакамітых гістарычных прац, прысвечаных Мікалаю Другому, Распуціну, Сталіну, прапануе свой погляд на адну з буйнейшых падзей сучаснасці: расійскую Кастрычніцкую рэвалюцыю, стагоддзе якое адзначаецца ў гэтыя дні.

На яго думку, ліміт рэвалюцыйных пераўтварэнняў у Расіі, якая за апошнія 70 гадоў тройчы мяняла асновы сваёй цывілізацыі, вычарпаны. Пра крывавае і журботнае жніво рэвалюцыі ў Расіі з ім размаўляла Галіна Палонская з euronews.

— Чым можна патлумачыць поспех Леніна?

— Гэта быў чалавек, гэта было спалучэнне волі і фанатызму, і ідэі. Ён верыў, што як толькі адбудзецца рэвалюцыя, сацыялізм будзе глядзець на нас з усіх вокнаў. Ён, які ненавідзеў бюракратыю, на трэці дзень зразумеў, што акружаны партыйнай, ужо новай бюракратыяй. Ён жа не кіраваў нават маёнткам — і раптам на яго звалілася краіна, і ўвесь час раздаецца гэты ўбогі і пры гэтым ярасны крык: "Расстраляць! Расстраляць!". Ён іншага не ведае, ён крычыць. І канец страшны ў яго, поўнае крушэнне ідэй.

Усе выдатныя рэвалюцыянеры, якія ў Смольным святкавалі захоп улады, не адразу, але павінны будуць зведаць яе галоўны закон, які сфармуляваў на эшафоце рэвалюцыянер Вернье Он: "Рэвалюцыя, як антычны бог Сатурн, пажырае сваіх дзяцей", і дадаў: "Беражыцеся! Багі прагнуць!"

Уладзімір Ільіч думаў, што іх гэта не датычыцца, але праз дваццаць гадоў іх усіх іх — усіх, акрамя яго, таму што ён паспеў своечасова памерці, усіх — Зіноўева, Каменева — усю "ленінскую гвардыю" знішчылі.

Пачнуцца суды, і каб было зразумела, што гэта закон рэвалюцыі, і што гісторыя любіць пажартаваць, зала, у якой іх судзілі, і ў якой іх прысудзілі да смерці, называлася "Кастрычніцкай". І гэта быў юбілей рэвалюцыі — 20 гадоў з дня яе здзяйснення.

— У Расіі, паводле дадзеных апытанняў, большасць катэгарычна супраць любых рэвалюцый. Што гэта азначае? Што народ засвоіў урок?

— Гэта ж унікальна. На працягу аднаго жыцця — ну за семдзесят гадоў прыкладна — тройчы змянялася цывілізацыя. Спачатку царская, потым бальшавіцкая, а ў канцы з'яўляецца і цяперашняя цывілізацыя. І не проста змяняліся цывілізацыі. Кожная абвяшчала памылкай (хоць бы напачатку) усю папярэднюю гісторыю, усё папярэдняе жыццё.

Стомішся ад гэтага кашмару пастаяннага абвяшчэння. І ўвесь час мяняюцца персанажы — з каго рабіць жыццё. Учора Іван Жахлівы — справядліва, як гаварыў яго Карамзін, — пачвара, і, як Карамзін пісаў, было незразумела, чаму народ не паламаў яго скіпетр, а сёння ставяць помнік Івану Жахліваму. Таму што, аказваецца, ён вельмі паспяховы менеджар. У нас шмат паспяховых менеджараў з'явілася, але гэтыя навіны, паўтараю, увесь час змяняюцца. Мабыць, мяняюцца каштоўнасці — і народ адчувае, што ён ужо вычарпаў ліміт рэвалюцыі, гэта дакладна".