Маці Паўла Шарамета: Ён нёс сапраўдную, шчырую праўду

Пяць гадоў таму быў забіты журналіст Павел Шарамет. Ён загінуў у цэнтры Кіева ў выніку выбуху аўтамабіля, у якім Павел ехаў на працу. Напярэдадні пятай гадавіны смерці Шарамета яго калегі з «Украінскай праўды» паразмаўлялі з маці Паўла Людмілай Станіславаўнай.

— Людміла Станіславаўна, як гэта — быць маці Паўла Шарамета?
— Проста быць маці Паўла Шарамета. Проста быць маці вельмі добрага хлопчыка, якога я любіла і берагла ўсё сваё жыццё. Я да яго ставілася як да свайго сына, як да вельмі добрага хлопчыка, як да вельмі добрага чалавека. А далей — годнага, у якога ёсць свая пазіцыя, і гэтай пазіцыі ён ніколі не здраджваў.
— Вы згадалі пра пазіцыю Паўла і адстойванне гэтай пазіцыі. Гэтае імкненне да справядлівасці і праўды хто ў Паўлу выхаваў?
— У нас уся сям'я такая. Уся сям'я і з боку бацькі Паўла і мая сям'я — усе заўсёды стаялі на баку праўды і змагаліся за яе, і адстойвалі, як маглі. І Павел такім жа нарадзіўся.
— А якім бы вы хацелі, каб яго памяталі?
— Я хачу, проста каб яго памяталі. Каб яго памяталі як чалавека, які змагаўся за справядлівасць і які пранёс праз усё жыццё вось гэтыя словы: «Сіла не ў сіле, а сіла ў праўдзе». Тое, што праўду забіць немагчыма. Можна забіць, але ўсё роўна яна пераможа. Вось так мне здаецца.
— Ці адрозніваеце вы ролю Паўла ў Беларусі, у Расіі і ва Украіне? Памяць пра яго ў гэтых трох краінах — розная?
— Вядома, паколькі сітуацыя цяпер няпростая ў маёй краіне і яна вельмі адрозніваецца ад той сітуацыі, якая ва Украіне. Ва Украіне, хоць ён там пражыў нядоўга, але за 5 гадоў ён, мабыць, зрабіў столькі, што людзі яго памятаюць да гэтага часу. І ў Беларусі памятаюць, і ў Расіі, таму што мне тэлефануюць і гавораць: вось ён такі вось быў.
Я гэтыя ўсе вялікія словы ўспрымаю з лёгкім гумарам, таму што гэта мой сын. Я кажу: так, дзякуй, дзякуй. Проста, мабыць, гучна пра гэта заявіць яшчэ не час.
— Якую ролю ён меў ва Украіне, якой вы яе бачылі і як вы яе бачыце цяпер?
— Гэтак жа, як і ўсюды. Ён змагаўся за праўду. Мне вельмі падабалася, калі ён працаваў на Грамадскім тэлебачанні Расіі і гаварыў пра падзеі, якія адбываюцца ва Украіне.
І калі там пачыналі з ім спрачацца, ён казаў: «А вы былі там?» Прычым гэта былі адказныя людзі. Яны адказваюць: «Не, але я чытаў і чуў». Ён кажа: «Ну, так, а я толькі што там быў і ведаю».
Ён нёс сапраўдную, шчырую праўду, за гэта ён змагаўся і паплаціўся тым, што яго звольнілі. Ён, вядома, перажываў, але рабіў сумленна сваю справу.
І мне вельмі падабалася, як ён працаваў ва Украіне. Я кожную раніцу глядзела онлайн-трансляцыю радыё «Вести» і прыслухоўвалася да таго, як ён размаўляў. Мне падабалася. Не таму, што гэта мой сын. Ён праўда вельмі годна працаваў. Годна працаваў на карысць Украіны, на будучыню.
— А што ён вам расказваў пра Украіну, пра тое, што адбываецца?
— Ён вельмі любіў Кіеў. Калі я прыязджала, ён мяне вадзіў па гэтых вулачках і закутках. Нават вароны — ён мне паказваў, якія яны цікавыя. Ён шчыра быў улюбёны ў гэтую краіну, і нават мову пачынаў вучыць. І ў яго былі такія планы, але вось не спраўдзілася.
— Зараз памяць пра яго ў Беларусі жыве?
— Жыве. Прыходзяць да Паўла на магілу. Я, калі прыязджаю, я заўсёды бачу, што нехта быў — значыць, памятаюць.
— Як вы думаеце, як бы Павел рэагаваў на тое, што цяпер адбываецца ў Беларусі?
— Вельмі цяжка. Гэта было б складана, вядома, перажыць. Вельмі цяжка рэагаваў бы — як усе годныя людзі.
— Я думаю, ён бы не змог маўчаць дакладна.
— Не-не, ну як? Як можна? Не, вядома.
— Хочацца пагаварыць крыху пра расследаванне забойства. У канцы 2019 года на брыфінгу, прысвечанаму гэтай справе, прэзідэнт Зяленскі сказаў, што многія пачулі адказы на пытанні, якія ўсіх турбавалі 4 гады. Вы асабіста гэтыя адказы атрымалі?
— Не.
— А чаму? Што вас бянтэжыць?
— А якія адказы? Калі абвінавачваюць людзей, калі іх арыштоўваюць, то трэба мець нейкія вельмі важкія падставы для гэтага. А людзі ўжо столькі сядзяць ... Два гады цягнецца гэта, і ўсё тое ж.
— А вы глядзелі той брыфінг?
— Так, вядома. Я толькі кажу пра тое, каб не пацярпелі нявінныя людзі.
— А ў вас склалася якое-небудзь стаўленне, пазіцыя наконт гэтых людзей, якіх затрымалі?
— Якое ў мяне можа быць стаўленне? Гэта павінны рабіць праваахоўныя органы, суд, пракуратура. Як я магу наогул нават у думках нешта трымаць? Гэта з майго боку было б проста злачынна. Вінаватыя, невінаватыя? Для гэтага ёсць адпаведныя органы і доказы. Суд ідзе. А ў мяне няма ніякага: ні дрэннага, ні добрага, — стаўлення.
— Вы верыце ва ўкраінскі суд? Яго вердыкту вы даверыцеся?
— Я не ведаю. Мне б вельмі хацелася верыць, каб людзі не пацярпелі дарма. Для гэтага ж і ідзе суд — каб паказаць, што, так, яны вінаватыя, альбо наадварот, апраўдаць людзей, каб людзі невінаватыя не пацярпелі.
— Вы сочыце за тым, што зараз адбываецца ў судовым працэсе?
— Так. Але ён такі марудны. Я, вядома, гляджу, але часам мне надакучвае і я выключаю. Там ёсць нашы адвакаты.
Мне вельмі хочацца, каб гэта ўсё праходзіла годна, каб адвакаты з таго боку не хамілі адвакатам нашым. Таму што мы не зацікаўленыя — я, па меншай меры, дакладна не зацікаўленая ў тым, каб не пацярпелі невінаватыя.
— Калі ў апошні раз з вамі сустракаўся хто-небудзь з улад украінскіх — раней гэта быў Парашэнка — ці прадстаўнікоў следства? Ці калі прапаноўвалі сустрэцца?
— Не, ніхто не звяртаўся да мяне. Адзінае, я ўдзячная Парашэнку за тое, што ён нас прымаў двойчы. І калі мы былі на джазавым фестывалі два гады таму — ён не быў прэзідэнтам, але, тым не менш, ён падышоў да мяне і выказаў сваю павагу, а я яму. І за гэта я яму ўдзячная.
— Зараз нейкая камунікацыя з вамі вядзецца з боку ўлады, праваахоўных органаў?
— Не.
— А вы б хацелі пагаварыць?
— Не.
— Чаму?
— Ну пра што я магу гаварыць? І так усе ўсё ведаюць: трэба праводзіць расследаванне. Гэта ўжо справа ўнутры дзяржавы. Што я магу прасіць? Правядзіце справу, расследуйце? Я разумею, што гэта вельмі складаная справа і што сапраўды ўсё не так проста, і я бачу, што ўсё ж такі нешта робіцца. Пра што я магу гаварыць, калі столькі пакутуе маці? І не толькі я.
— Вы сталі б мець зносіны наконт гэтага расследавання з беларускімі або расійскімі ўладамі? Ці былі такія кантакты?
— Не.
— Яны не выяўлялі ніякай цікавасці?
— Натуральна. Калі б яны праявілі цікавасць, па меншай меры, я б нешта адказала. Але не, ніякай зацікаўленасці не было.
— На пачатку года ўсю інфармацыйную прастору ўскалыхнула публікацыя аўдыёзапісаў, на якіх кіраўнікі КДБ Беларусі абмяркоўвалі сачэнне за Паўлам і яго фізічнае знішчэнне. Вы, напэўна, ведаеце, пра што ідзе гаворка, і, напэўна, слухалі гэтыя аўдыёзапісы. Яны для вас сталі нейкай нечаканасцю? І што вы думаеце наогул пра гэтую магчымую версію?
— Была такая версія — што, можа быць, гэта беларускія спецслужбы. Я слухала аўдыёзапісы, вядома. У той час, калі такое адбывалася ў краіне, для мяне не стала гэта асаблівай нечаканасцю.
Адзінае, што мяне, вядома, забіла, — гэта калі з такім цынізмам кажа: «Трэба так падарваць, каб рукі і ногі разляцеліся ў розныя бакі». Я адразу нават не пачула. Мяне зусім гэта разбіла, я даволі доўга не магла прыйсці ў сябе.
Вось толькі ўсё гэта трэба даказаць. Гэта ўсё патрабуе доказаў.
— Ёсць нейкая версія, якой вы верыце больш за ўсё?
— Я ні ўва што не веру, ні ўва што. Паўла майго няма. І сёння павінны расследаваць і даказваць тыя, хто зацікаўлены ў тым, каб паказаць, што яны сапраўды ўлада, што яны здольныя абараніць сваіх людзей. І не толькі ва Украіне. Вось і ўсё.
— Вы верыце ў тое, што вы даведаецеся, хто зрабіў гэта і чаму?
— Я магу верыць толькі неабвержным доказам, каб не гадаць на кававай гушчы.
— Вы спачатку згадвалі лозунг, з якім жыў Павел: «Сіла не ў сіле, а сіла ў праўдзе». За ўвесь гэты час, праз 5 гадоў, калі грамадства да гэтага часу гэтую праўду так і не пачула, вы не расчараваліся ў гэтых словах?
— У гэтых словах я не расчаравалася. Людзі змагаліся за праўду стагоддзямі, гэта не адзін год і не 5 гадоў, і не стагоддзе. І ўсё ж такі праўда перамагала, хай не так хутка, але калі-небудзь пераможа. Можа, мяне ўжо і не будзе.
— Што б вы зараз хацелі сказаць прэзідэнту Украіны і людзям, якія ўзначальваюць праваахоўныя органы, якія называлі расследаванне забойства Шарамета справай гонару?
— Справай гонару, так, называлі. Ну, што я магу сказаць: змагайцеся за праўду, і спадар прэзідэнт, і праваахоўныя органы. Рабіце сумленна сваю справу і змагайцеся за праўду да канца. Вось і ўсё. Не толькі ў расследаванні забойства майго Паўла, а ва ўсім будзьце сумленнымі і справядлівымі.